Ở miền Tây, cây quách được trồng nhiều ở Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang, Bến Tre nhất là những nơi có đông đồng bào Khmer. Cây có thân to, cao 7-8m, tán rộng, lá nhỏ và nhánh có gai, thường được trồng để lấy bóng mát cho sân nhà.
Cây quách trồng từ 4-7 năm thì cho quả. Ảnh: Suốt Anh
Quả quách hình cầu, vỏ dày cứng, hao hao giống gáo dừa khô, nên cũng có tên gọi khác là quả gáo.
Vỏ bên ngoài quả quách nhám, xù xì và loang lổ, màu trắng xám, nhìn như bị mốc. Khi xanh, ruột quách màu trắng, lúc chín chuyển màu nâu đen, đặc quánh, bên trong có gân sần sùi và nhiều hạt nhỏ li ti.
Để phân biệt quách chín hay xanh, người ta thường cào nhẹ lớp vỏ xám bên ngoài quả, nếu thấy bên dưới vỏ có màu nâu thì quả đã chín hoàn toàn, nếu quả chín vừa thì sẽ có màu nâu nhạt, hơi xanh.
Vỏ bên ngoài của quả quách màu trắng xám, nhìn như bị mốc. Ảnh: Suốt Anh
Ruột quách có vị chua nhẹ, nhai chầm chậm sẽ thấy ngọt thơm, beo béo, hạt giòn sần sật. Ăn hạt hay không tùy sở thích mỗi người nhưng không nên ăn quá nhiều.
Loại quả này khi chín sẽ tự rụng, nên người trồng không phải cất công trèo hái. Với lớp vỏ cứng, dày nên dù có rụng, vỏ quách vẫn không bị vỡ ra.
Quách hái khi còn non có thể ủ vài hôm, đến khi phần vỏ bên ngoài mốc trắng, tỏa mùi thơm nồng nàn là có thể thưởng thức. Quả chín cây thơm ngon hơn.
Quách hái khi còn non có thể ủ vài hôm, chờ chín thơm để thưởng thức. Ảnh: Suốt Anh
"Trước đây, nhiều cây quách sai quả, gia chủ mang chia cho hàng xóm hoặc bán giá rẻ ngay trước cổng nhà.
Có người bán với giá 5.000 đồng, 10.000 đồng/quả, có người bán 30.000 đồng, 50.000 đồng/kg", anh Đỗ Suốt Anh (SN 1993, quê Cà Mau), một người trẻ hay chia sẻ những hình ảnh về cuộc sống, ẩm thực miền Tây, cho biết.
"Quách gắn bó với tuổi thơ nhiều người miền Tây. Đợi quả rụng, đập ra ăn tại chỗ là ngon nhất, chua thanh, beo béo, hạt giòn lại có hương thơm. Nhà ai có cây quách tới mùa quả chín thì từ xa đã cảm nhận được mùi hương đặc trưng".
"Nhưng giống như sầu riêng, mùi hương của quả quách có người thích, có người lại không. Như mình thì rất thích để quả quách chín trong phòng cho thơm", anh nói thêm.
Quả quách gắn bó với tuổi thơ nhiều người con miền Tây. Ảnh: Suốt Anh
Loại quả này không chỉ ngon mà còn rất giàu chất xơ và vitamin C.
Quách được đập vỡ vỏ, sau đó người dân dùng muỗng nạo lấy phần ruột để chế biến thành nhiều món.
Ở thôn quê, quách được xem là thức quả giải nhiệt tuyệt vời, giá siêu rẻ, khi mang đi dầm với đá, thêm chút đường, sữa đặc. Mùi thơm của quách phảng phất, vị chua thanh kết hợp đường sữa béo ngậy, rất hấp dẫn.
Ngày nay, quách dầm đá cũng là món đặc sản đáng thử khi du khách tới các tỉnh miền Tây.
Quách dầm sữa, đá là món giải khát ngày hè thơm ngon. Ảnh: Suốt Anh
Người Trà Vinh còn có món rượu quách đặc sản. Vị rượu này khá ngọt, dùng để chiêu đãi khách cũng là một cách thể hiện sự tâm tình, hiếu khách.
Người dân miền Tây còn nạo ruột quách ra làm nhân cuốn chung với các loại rau và chấm đẫm mắm cá sặc, cá chốt… trộn đường, tỏi, ớt. Vị nồng của mắm hòa cùng vị chua ngọt của từng miếng ruột quách đặc sệt.
Quả quách làm món ăn không bị ngán, rất thích hợp để đổi vị cho bữa cơm hàng ngày. Quả quách xanh được cắt mỏng, phơi khô còn được bà con dùng để chữa trị tiêu chảy.
