Rau sam (tên khoa học Portulaca oleracea L.) là loài cây thân cỏ thuộc họ rau sam, còn được dân gian gọi là mã xỉ hiện, mã xỉ thái, trường thọ thái... Có nguồn gốc từ Ấn Độ và Trung Quốc, rau sam hiện mọc hoang phổ biến tại Việt Nam, nhất là ở vùng đất ẩm ven đường, ao hồ, kênh rạch. Nó rất dễ sống, đôi khi chỉ vứt xuống đất là mọc.
Về thành phần dinh dưỡng, rau sam chứa hơn 44 hợp chất có lợi như flavonoid, alkaloid, acid hữu cơ, omega-3, cùng các vitamin A, C, E, B1, B2, PP, acid folic và các khoáng chất như sắt, canxi, kali, magie… Nhờ vậy, rau sam có nhiều công dụng đối với sức khỏe:
Chống viêm, giảm đau, đặc biệt cho hệ tiêu hóa và tiết niệu; chống oxy hóa, làm chậm lão hóa và bảo vệ tế bào; tốt cho da, tóc, xương và khớp, nhờ omega-3 và canxi; kháng khuẩn, chống nhiễm trùng, nâng cao đề kháng; bảo vệ tim mạch, điều hòa huyết áp và cholesterol; hỗ trợ tiêu hóa, ngừa táo bón và thải độc nhẹ; thanh nhiệt, giải độc, thích hợp dùng vào mùa hè; hạ đường huyết, hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu.
Rau sam có vị chua, tính lạnh, không độc và giàu giá trị dinh dưỡng. Phần thân, lá, nụ hoa đều có thể sử dụng, trừ rễ. Loại rau này thường được chế biến thành các món như rau sam xào tỏi tôm, canh rau sam thịt bằm, nộm rau sam… Ngoài ra, rau còn được dùng như một vị thuốc dân gian, có thể dùng tươi hoặc phơi khô để bảo quản lâu dài.
Dưới đây là một số món ăn ngon từ rau sam, các bạn hãy cùng tham khảo nhé:
1. CANH RAU SAM NẤU TÔM
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
- Rau sam: khoảng 1 bó nhỏ (200-300g).
- Tôm tươi: 150-200g.
- Hành tây: ½ củ (tùy chọn).
- Tỏi: 2-3 tép.
- Gia vị: nước mắm, muối, đường, hạt nêm, tiêu (nếu thích).
- Dầu ăn.
Các bước thực hiện:
Bước 1: Sơ chế nguyên liệu
- Rau sam: Nhặt phần non, bỏ rễ già và lá úa, rửa kỹ nhiều lần với nước để sạch đất cát, để ráo.
- Tôm: Bóc vỏ, lấy chỉ lưng, rửa sạch rồi để ráo. Có thể giã dập nhẹ hoặc băm nhuyễn nếu muốn tôm quyện đều trong nước canh.
- Tỏi và hành tây: Băm nhỏ.
Bước 2: Phi thơm hành tỏi
Cho một ít dầu ăn vào nồi, đun nóng rồi phi thơm tỏi (và hành tây nếu dùng) cho vàng nhẹ, thơm dậy mùi.
Bước 3: Nấu tôm
Thêm tôm vào đảo nhanh tay với tỏi phi đến khi tôm săn lại, chuyển màu hồng. Có thể nêm một chút muối hoặc hạt nêm lúc này để tôm đậm đà hơn.
Bước 4: Nấu canh
Thêm khoảng 1 lít nước vào nồi, đun sôi. Khi nước sôi trở lại, hớt bọt nếu có.
Cho rau sam vào, nấu thêm 1-2 phút đến khi rau mềm và chuyển sang màu xanh sáng là vừa chín.
Bước 5: Nêm nếm
Nêm canh với nước mắm, chút đường, muối, hạt nêm cho vừa khẩu vị. Có thể thêm ít tiêu nếu thích cay nhẹ.
Bước 6: Thưởng thức
Múc canh ra tô, có thể rắc thêm hành ngò nếu muốn. Dùng nóng với cơm trắng để cảm nhận trọn vẹn vị ngọt tự nhiên và thanh mát từ rau sam và tôm.
2. RAU SAM XÀO TỎI
Nguyên liệu:
- Rau sam: khoảng 400g.
- Tỏi: 1 củ (chọn tỏi ta sẽ thơm hơn).
- Dầu ăn, muối, hạt nêm.
Cách thực hiện:
Bước 1: Chuẩn bị rau và tỏi
Nhặt sạch phần gốc, lá già hoặc dập úa. Ngâm rau trong nước muối loãng khoảng 10–15 phút rồi rửa lại nhiều lần, để ráo nước.
Tỏi bóc vỏ, đập dập và băm nhỏ.
Bước 2: Xào rau
- Làm nóng dầu trong chảo, cho tỏi vào phi đến khi vàng thơm.
- Trút rau sam vào, đảo đều tay. Nêm muối và hạt nêm tùy khẩu vị.
- Xào trên lửa vừa đến khi rau mềm, ngấm đều gia vị.
Bước 3: Hoàn thiện và thưởng thức
Trút rau ra đĩa, dùng nóng là ngon nhất. Có thể ăn kèm với cơm trắng, bún hoặc dùng làm rau ăn kèm món kho, món mặn đều hợp.
Bạn có thể thêm chút tiêu xay hoặc vài giọt nước cốt chanh sau khi tắt bếp để dậy mùi và tăng độ hấp dẫn cho món ăn.
