Bún cù kỳ là món ngon có tiếng ở TP Hạ Long (Quảng Ninh), được bày bán quanh năm, đặc biệt hút khách nhất vào dịp sau Tết nhờ công dụng “giải ngấy”. Sở dĩ có tên gọi lạ tai như vậy là bởi món ăn này được chế biến từ con cù kỳ - sản vật đặc trưng của vùng biển Quảng Ninh.
Bún cù kỳ là món ăn trứ danh ở TP Hạ Long
Theo người dân địa phương, cù kỳ cùng họ với cua nhưng phần càng to hơn rõ rệt so với kích thước cơ thể và có mai màu nâu, mắt xanh lá. Cù kỳ có hai loại là cù kỳ đen và cù kỳ đỏ. Cù kỳ đỏ có vẻ ngoài bắt mắt và thịt ngon hơn nên thường được dùng làm nguyên liệu chế biến món ăn.
Mùa cù kỳ kéo dài từ tháng 3 đến tháng 7. Vào mùa, chúng được bán với giá từ 190.000 - 250.000 đồng/kg, còn cuối mùa giá cao hơn do số lượng khan hiếm.
Cù kỳ đen và đỏ (phải). Ảnh: Bún cù kỳ Công Đoàn
Chị Hường – chủ một nhà hàng ở TP Hạ Long cho biết, cù kỳ có thể chế biến thành các món như nướng, hấp… nhưng ngon và phổ biến nhất là nấu bún, vừa no bụng, vừa tận dụng được phần gạch béo ngậy của loài cua này.
“Cù kỳ không có nhiều thịt như các loại cua khác, chỉ có phần càng dày thịt nhưng vị ngọt và gạch béo hơn, còn thân khá xốp nên thường được đem xay nhuyễn, lọc vỏ để chế biến nước dùng”, chị Hường nói.
Theo người phụ nữ này, để làm món bún cù kỳ ngon đòi hỏi công đoạn sơ chế khéo léo. Với món ăn này, tất cả các bộ phận của con cù kỳ đều được sử dụng nên đảm bảo dinh dưỡng và trọn vị nhất.
Cù kỳ chọn những con sống khỏe, đem rửa sạch rồi tách riêng phần thịt, gạch và vỏ. Phần thân không có thịt sẽ được đem xay nhuyễn, lọc lấy nước cốt để nấu nước dùng, còn gạch được chế biến như riêu cua, giúp món ăn có hình thức và hương vị hấp dẫn.
“Để nước dùng ngọt thanh và đậm đà hơn nhưng không bị ngấy mỡ, tùy từng quán có thể kết hợp sử dụng cả hải sản khô như mực, tôm, sá sùng. Ngoài ra, trong quá trình nấu, người ta còn cho thêm cả cà chua, chút giấm bỗng để tạo vị chua dịu tự nhiên”, chị nói thêm.
Càng cù kỳ được sơ chế khéo léo để thu được phần thịt có hình dạng nguyên vẹn. Ảnh: Bún cù kỳ Công Đoàn
Không chỉ nước dùng, phần gạch và càng cù kỳ cũng được sơ chế tỉ mỉ để món ăn đảm bảo chất lượng. Phần gạch sẽ được xào sơ qua với hành và gia vị cho thơm. Khi khách gọi món, đầu bếp mới múc gạch để lên bát bún.
Riêng phần càng cù kỳ khá to, chắc thịt được làm chín, để riêng, sau đó đập bỏ phần vỏ cứng, khéo léo tách sao cho miếng thịt còn nguyên hình dạng ban đầu.
Phần thịt này được dùng để trang trí cuối cùng, bày biện bên trên bát bún, vừa giúp thực khách thuận tiện thưởng thức, vừa tăng tính thẩm mỹ cho món đặc sản trứ danh của thành phố biển Hạ Long.
Món ăn có độ thanh mát, giúp giải ngấy hiệu quả
Một tô bún cù kỳ ở Hạ Long gồm bún, thịt càng cù kỳ, gạch, bề bề, tôm, mực, đậu…, giá từ 40.000 – 60.000 đồng/suất (tùy theo khẩu phần ăn và nguyên liệu). Ở một số quán, bún cù kỳ còn được phục vụ kèm rau xanh theo mùa như rau cải, rau cần, đặc biệt không thể thiếu rau sống và măng ngâm.
Du khách có thể nhúng rau sống vào nước dùng cho chín tái hoặc chấm với mắm, gắp thêm miếng bún và thịt cù kỳ rồi từ từ húp phần nước dùng chua chua, ngọt ngọt.
Bún cù kỳ được nấu giống như bún riêu cua nên có vị thơm, chua dịu dễ ăn
Bạn Thu Hà (ở Hà Nội) từng vài lần thưởng thức bún cù kỳ ở Hạ Long nhận xét, món ăn có vị ngọt thanh, chua dịu khá giống bún hải sản, bún riêu cua ở Hà Nội nhưng không bị tanh.
“Phần thịt càng cù kỳ không ngọt và đậm vị bằng thịt cua biển nhưng chắc, vừa miệng và có vị thơm đặc trưng, ăn không ngán. Món này ăn kèm rau sống nên thanh mát, thích hợp để giải ngấy đầu năm.
Chưa kể một bát bún cù kỳ đầy đủ cũng có mức giá phải chăng, đủ để mình thỏa cơn thèm hải sản mà không lo tốn kém”, Thu Hà chia sẻ.
Mặc dù có hương vị lạ miệng hấp dẫn nhưng bún cù kỳ là món không phải ai cũng có thể thưởng thức. Bởi cù kỳ giống với một số loại hải sản có vỏ như cua, tôm, ngao, hến…, những người có cơ địa dễ dị ứng cần cân nhắc, cẩn trọng trước khi nếm thử món ăn này.
