Ở vùng ven sông Hồng (Hà Nội) có một loài côn trùng độc lạ không chỉ gắn bó với bao thế hệ người dân địa phương mà còn trở thành đặc sản thơm ngon, hấp dẫn thực khách. Đó chính là con vờ (hay còn gọi là con vờ vờ, con vật vờ).
Con vờ là loài côn trùng sống ở nơi đất thịt dưới đáy sông Hồng. Vòng đời của chúng vỏn vẹn chỉ qua hai lần lột xác, kéo dài chừng 1 tiếng. Lần đầu là ấu trùng dưới đất ngoi lên mặt nước lột xác thành con vờ, bay vật vờ khoảng 15 phút rồi lại tiếp tục lột xác. Lúc đó, vờ nhẹ và bay nhanh.
Cũng bởi quá trình sinh trưởng đặc trưng, thú vị mà loài côn trùng này được người dân đặt cho cái tên là con vờ.
Sau hai lần lột xác, con vờ sẽ đẻ trứng rồi chết. Trứng nở thành ấu trùng lại trở về đáy sông rồi tiếp tục chờ “đủ tháng, đủ ngày” để ngoi lên mặt nước lột xác.
Con vờ được ví như "tôm bay" hay sản vật "trời ban" ở sông Hồng, được khai thác làm thực phẩm suốt nhiều năm nay. Ảnh: Ngọc Phúng Phính
Anh Đỗ Thanh - một người dân sống ở Thanh Trì (Hà Nội) cho biết, con vờ sống ở đáy sông, chỉ ngoi lên mặt nước trong vài giờ để lột xác vào sáng sớm.
Mỗi năm, vờ xuất hiện vài lần nhưng thời điểm từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch là nhiều nhất. Những người dân có kinh nghiệm sẽ biết cách xác định thời gian vờ ngoi lên mặt sông.
“Theo kinh nghiệm quan sát của bà con sống ven sông, nếu ngày đầu tiên trong năm con vờ nổi lên thì một tuần sau sẽ có tiếp. Loại côn trùng này thường xuất hiện khi thời tiết thay đổi, nhất là lúc đang nóng ẩm mà đổ mưa”, anh Thanh chia sẻ.
Theo người đàn ông này, con vờ chỉ xuất hiện vài tiếng. Tùy từng hôm mà vờ xuất hiện sớm hoặc muộn hơn, thông thường nhiều nhất vào khoảng 5 giờ sáng.
Thời gian vờ xuất hiện cũng rất ngắn, chỉ khoảng 10 - 15 phút là trắng xóa mặt sông.
Chưa kể, không phải chỗ nào cũng xuất hiện con vờ mà chủ yếu ở ngã ba sông, nơi có nhiều đất thịt để chúng làm tổ.
Sau khi đánh bắt, vờ được đem đãi ngay trên sông để loại bỏ phần xác mềm vừa lột xong. Ảnh: Tùng Đào
Anh Thanh cho hay, việc “săn” con vờ không đơn giản. Người dân chài phải dậy từ sáng sớm, canh thời tiết, con nước sao cho đúng vào ngày vờ lên lột xác thì đi thuyền, mang theo lưới hoặc vợt cỡ lớn ra sông để thu hoạch chúng.
“Vài năm gần đây, khi con vờ trở thành đặc sản có giá thành cao, người dân phải dùng thuyền gắn máy và trang bị thêm phễu lưới để thu hoạch vờ được nhanh và nhiều hơn.
Quá trình khai thác vờ phải nhanh chóng vì nếu để lâu, vờ biến mất hoặc bị nát dưới nước”, anh Thanh nói thêm.
Đầu mùa, dân chài vớt được nhiều thì vờ có giá phải chăng, khoảng 280.000 - 350.000 đồng/kg. Cuối mùa, số lượng vờ thu hoạch được ít hơn, giá có thể đội lên hơn nửa triệu đồng nhưng cũng không đủ đáp ứng nhu cầu thưởng thức đa dạng của thực khách sành ăn ở Thủ đô.
Lúc cao điểm, con vờ được bán với giá nửa triệu đồng mỗi cân nhưng vẫn hút khách mua. Ảnh: Vitot Food
Vờ rang lá chanh là món nhậu khoái khẩu của cánh mày râu. Ảnh: Nguyệt Ánh Lê
Chị Thanh Mai – chủ một quán nhậu ở quận Hoàng Mai (Hà Nội) cho biết, con vờ là nguyên liệu chế biến món ăn được nhiều người yêu thích.
Từ loài côn trùng này, đầu bếp biến tấu thành loạt món ngon lạ miệng như nộm vờ, chả vờ, vờ xào rau muống, lẩu vờ riêu cua, vờ nấu cá ngạnh, vờ xào xúc phồng tôm,... nhưng ngon và được ưa chuộng hơn cả vẫn là món vờ rang lá chanh.
“Việc sơ chế con vờ khá đơn giản. Bạn chỉ cần nhặt sạch phần xác còn sót lại và rửa vờ với nước thật nhẹ tay, sau đó vớt ra để ráo rồi chế biến tùy ý.
Trong đó, món vờ rang với chút mỡ lợn và lá chanh thái nhỏ được nhiều người ưa chuộng vì dễ làm và ngon. Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận được độ mềm, vị béo ngậy của con vờ, xen lẫn mùi thơm đặc trưng khó diễn tả.
Nhiều thực khách ăn xong nói với tôi rằng, món này ngon và lạ hơn cả hải sản như tôm, cua”, chị Mai bày tỏ.
Con vờ được biến tấu thành một số món ngon như canh cá ngạnh hay xào cùng rau bí. Ảnh: Phương Quý
Người phụ nữ này cũng tiết lộ, vì con vờ không phải lúc nào cũng có mà nhu cầu thưởng thức đặc sản độc lạ của người dân ngày nay tăng cao nên nhiều thực khách Hà Nội thường mua vài cân vờ một lúc, đem về sơ chế sạch rồi trữ đông trong tủ lạnh để ăn dần mà không lo bị giảm chất lượng.
Giống như một số loài côn trùng khác, dù được chế biến thành món ăn ngon nhưng con vờ cũng là loại thực phẩm có thể gây dị ứng, ngộ độc nên không phải ai cũng thưởng thức được. Những người có cơ địa dễ dị ứng, mẫn cảm cần cẩn trọng, cân nhắc trước khi nếm thử món ăn từ loài côn trùng này.
