Tây Nguyên từ lâu đã nổi tiếng bởi những món ăn dân dã mang đậm chất núi rừng, trong đó có thể kể đến các món từ con kiến vàng. Nghe tên kiến vàng, chắc hẳn nhiều người có cảm giác sợ sệt, nhưng thực tế đây lại là thứ đặc sản độc đáo, chỉ khách quý mới được thưởng thức khi tới đây.
Kiến vàng thường có màu đỏ hoặc vàng nhạt, sinh sống và làm tổ trên các tán cây cao, đặc biệt phổ biến ở những vùng núi hoặc khu vực rừng rậm. Không chỉ giúp tiêu diệt sâu hại tự nhiên, kiến vàng còn được người Gia Lai tận dụng làm một loại gia vị độc đáo với vị chua thanh xen lẫn vị cay nồng, góp phần tạo nên nét ẩm thực đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên.
Kiến vàng bám trên cây ở núi rừng Tây Nguyên
Người dân Tây Nguyên, đặc biệt là ở các huyện như Krông Pa (Gia Lai), thường săn kiến vàng vào mùa khô, từ tháng 1 đến tháng 3 hàng năm. Đây là thời điểm kiến vàng sinh sản nhiều, tổ kiến chứa đầy trứng và ấu trùng, rất thích hợp để chế biến các món ăn đặc sản. Trước khi đi săn, người dân chuẩn bị kỹ lưỡng, mặc quần áo kín để tránh bị kiến đốt, và mang theo sào dài có gắn lưỡi dao để chặt tổ kiến từ trên cao.
Việc nhận biết tổ kiến vàng đòi hỏi kinh nghiệm và sự tinh tế. Người săn kiến thường quan sát màu sắc và hình dạng của tổ để xác định tổ có nhiều trứng hay không. Tổ kiến vàng thường có màu trắng bạc phủ bên ngoài, thớ gồ to, và được xây dựng bằng cách kết nối các lá cây bằng màng trắng mỏng. Sau khi xác định được tổ phù hợp, người săn kiến dùng sào có gắn lưỡi dao để chặt tổ.
Sau khi chặt tổ kiến từ trên cây, người dân mang tổ xuống đất để tách kiến ra khỏi tổ. Có nhiều cách thực hiện, nhưng phổ biến nhất là cho tổ vào một chiếc nồi đang hơ trên lửa. Dưới tác động của sức nóng, kiến sẽ tự bò ra khỏi tổ trước khi bị hơi nóng làm tê liệt và chết. Lúc này, người săn chỉ việc thu gom kiến lại, cho vào từng túi để mang về chế biến.
Trên thị trường, kiến vàng được bán với giá khoảng 150.000-200.000 đồng/kg tùy thời điểm. Từ kiến vàng có thể làm thành nhiều món ăn hấp dẫn, tạo nên nét đặc sắc của ẩm thực Tây Nguyên như:
Muối kiến vàng
Muối kiến vàng là một đặc sản độc đáo của người Ê Đê ở Tây Nguyên. Tổ kiến vàng sau khi được bắt về sẽ được ngâm nước sôi, vớt ra để ráo, sau đó rang cùng muối hạt và ớt rừng cho đến khi khô. Hỗn hợp này được giã nhuyễn, tạo nên một loại muối có vị chua chua, cay cay, nồng nồng đặc trưng. Muối kiến vàng thường được dùng để chấm với cơm trắng, rau luộc, hoặc các loại trái cây như xoài xanh, cóc non, và đặc biệt là thịt bò một nắng nướng.
Gỏi đu đủ kiến vàng
Đu đủ xanh được gọt vỏ, băm nhỏ, sau đó giã cùng muối, ớt và cuối cùng là kiến vàng. Món ăn này mang đến hương vị chua chua của kiến, cay nồng của ớt và độ giòn của đu đủ.
Thịt bò tái bóp kiến vàng
Thịt bò tái bóp kiến vàng là một món ăn độc đáo, nơi thịt bò được thái mỏng, bóp tái cùng với kiến vàng và lá lộc vừng. Vị chua của kiến kết hợp với vị ngọt của thịt bò và hương thơm của lá lộc vừng tạo nên một món ăn hấp dẫn, thường được người dân Tây Nguyên chế biến trong các dịp đặc biệt.
Lẩu kiến vàng
Lẩu kiến vàng là một món ăn đặc sắc của vùng Gia Lai. Kiến vàng được làm sạch và cho vào nồi lẩu cùng với các loại rau củ và gia vị như nấm, thịt gà, bò. Nước lẩu được nêm với muối kiến vàng, tạo nên hương vị đậm đà và thơm ngon đặc trưng của vùng Tây Nguyên.
Cá suối nướng muối kiến vàng
Cá suối tươi được làm sạch, ướp với muối kiến vàng và các gia vị như tỏi, ớt, tiêu, sau đó nướng trên than hoa. Món ăn này mang đến lớp vỏ giòn vàng, bên trong là thịt cá thơm ngon, hòa quyện với hương vị đặc trưng của muối kiến vàng.
