Ở Thanh Hóa có nhiều loại đặc sản nghe tên rất lạ nhưng hương vị thơm ngon, độc đáo. Trong số đó phải kể tới con bà chằn, còn gọi là con lư.
Con bà chằn là một loài nhuyễn thể không có vỏ cứng bao bọc bên ngoài. Hình dạng của chúng trông giống như một con rùa con, tựa nửa quả hồng xiêm. Phần bụng có màu vàng ươm như mỡ gà, trong khi phần lưng có màu đất với lớp da sần sùi như da cóc. Kích thước của bà chằn khá đa dạng, con nhỏ chỉ bằng ngón chân cái, còn con lớn có thể to ngang quả trứng vịt.
Con bà chằn là đặc sản ở Thanh Hóa, nhiều người không biết tên
Loài này phân bố nhiều tại các vùng Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Quảng Xương, Nga Sơn thuộc tỉnh Thanh Hóa, đặc biệt ở những khu vực có sông nước lợ chảy qua. Môi trường sống của chúng thường là các ngòi nước, bãi cỏ năn, cỏ lác hoặc những bãi bùn ven sông.
Người dân địa phương cho biết bà chằn ở bãi Bút sông Đằng là nhiều và ngon hơn cả, bởi đây là bãi lớn giàu phù sa, nơi gặp gỡ giữa nước lợ và nước mặn trước khi biển đổ ra cửa Lạch Trường.
Ban ngày, bà chằn ẩn mình dưới lớp cỏ, trú trong bãi lác, bãi năn, bãi cói, bãi sú hoặc chui vào các kẽ đất, dấu chân trâu bò, dấu chân người. Khi đêm xuống, đặc biệt lúc triều rút, bà chằn mới bắt đầu bò ra kiếm ăn. Những ngày trời chuyển mưa hoặc vừa mưa xong, chúng càng hoạt động mạnh mẽ hơn, bò ra tìm thức ăn nhiều hơn bình thường.
Con bà chằn trông hình thù tựa con rùa con
Loài này có nhiều kích thước khác nhau, từ con nhỏ đến con lớn, con nhỏ có thể bằng ngón tay cái của người lớn, còn con lớn có thể bằng như quả trứng. Trước đây, người dân địa phương bắt con bà chằn về làm các món ăn dân dã. Còn bây giờ, chúng đã trở thành đặc sản nổi tiếng khắp nơi.
Công đoạn làm sạch con bà chằn cũng khá kỳ công và mất nhiều thời gian bởi chúng vùi sâu dưới lớp bùn lầy. Hơn nữa, chúng tiết ra một lớp chất nhờn để bảo vệ cơ thể nên đầu tiên phải cho bà chằn vào rổ cùng cát và tro bếp, vôi tôi, chà xát cho hết nhớt đến khi nào thân con bà chằn còn lại như màu mỡ gà mới đem rửa qua nước muối, sau đó làm sạch ruột rồi mới mang đi chế biến.
Người dân Thanh Hóa chế biến con bà chằn thành nhiều món đặc sản như hấp chấm mắm gừng, xào chua ngọt, xào sả ớt... Trong đó, bà chắn nấu ám là nổi tiếng hơn cả. Chỉ cần ướp bà chằn với các gia vị như dầu ăn, muối, nước mắm, riềng, sả, nghệ trong khoảng 15 phút.
Từ bà chằn có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon
Sau đó, nấu cùng với chuối xanh thái lát hoặc cà pháo. Khi gần chín, thêm đậu phụ đã rán vàng. Tắt bếp và thêm ớt cắt lát, tía tô cắt nhỏ để hoàn thành một món ăn hấp dẫn.
Anh Giang (ở Thanh Hóa) chia sẻ: "Con bà chằn ở bãi Bút là nổi tiếng nhất nhưng không phải lúc nào cũng có sẵn. Chỉ vùng có sông nước lợ đi qua và chỉ có mùa hè mới có và không phải năm nào cũng có, bởi mưa nhiều nước lũ đổ về nhiều loài thủy sản không xuất hiện hoặc ít xuất hiện.
Ngày trước mình thường theo mẹ đi bắt bà chằn mang về, chúng có thể sống trong vòng 1 tuần. Bây giờ, nhiều người dân đi bắt về để bán vào nhà hàng, quán ăn hay bán cho thương lái gửi đi khắp các tỉnh thành".
