Giống như rau dớn, rau ngót rừng, rau bò khai…, rau thối (hay còn gọi là rau gai, pắc nam, phắc khỉ) cũng là 1 loại rau rừng được ưa chuộng ở vùng Tây Bắc.
Loại rau này xuất hiện nhiều ở 1 số tỉnh như Điện Biên, Yên Bái, Lào Cai, Sơn La, Tuyên Quang… và dần trở thành đặc sản được cả người địa phương lẫn thực khách miền xuôi yêu thích.
Rau thối được xem như đặc sản nức tiếng ở Tây Bắc, ngon không kém các loại rau rừng khác. Ảnh: Nhã Bông
Chị Mai Hoa – chủ 1 nhà hàng chuyên phục vụ đặc sản Tây Bắc ở TP Sơn La cho biết, gọi là rau thối vì rau có mùi nồng, ngai ngái đặc trưng.
Khi rau còn tươi hoặc mới hái từ trên cây xuống, mùi tỏa ra rất mạnh, đứng cách xa cả chục mét vẫn thấy khó ngửi. Tuy nhiên, khi hái xong 1 lúc hoặc đem chế biến, mùi của rau giảm dần.
Chị Hoa cho hay, trước đây rau thối thường được bà con bản địa thu hái tự nhiên từ trong núi, rừng. Tuy nhiên, hiện nay, loại rau này có thể được trồng trong vườn nhà và phát triển tốt.
Đặc biệt, giống như nhiều loại rau rừng khác, rau thối càng hái càng mọc, cây sẽ ra nhiều cọng mới hơn.
“Cây rau thối chăm sóc rất khó, có gai rậm, cành cao, người dân làm cỏ khó khăn và thi thoảng còn bị sâu tàn phá. Tùy thuộc vào thời tiết, loại rau này có năm mất mùa, thu hoạch được rất ít, còn được mùa thì sản lượng khá hơn”, chị Hoa nói.
Rau thối khi còn trên cây hoặc mới hái xuống sẽ có mùi rất khó ngửi. Ảnh: Dung Thi Ma
Rau thối lá nhỏ, lại non, dễ rụng nên bà con chỉ gói, bán theo mớ chứ không bán theo cân vì rất hao. Ảnh: Nhã Bông
Khoảng từ tháng 3 đến tháng 6 âm lịch hàng năm là thời điểm rau thối ngon nhất. Khi ấy, cây cho nhiều lá non, bà con thường hái phần ngọn, lá non để đem bán hoặc chế biến món ăn.
Theo chị Hoa, rau thối là nguyên liệu có thể làm được nhiều món ngon lạ miệng, hấp dẫn như xào trứng, rán trứng, xào măng hoặc xào tỏi. Ngoài ra, người dân ở Tây Bắc còn dùng rau thối để nấu canh, làm nộm, ăn giải nhiệt, giải ngấy.
Rau thối xào là món ăn dễ chế biến nhưng ngon, được nhiều người dân ưa chuộng ở Tây Bắc. Ảnh: Hoa Ban Food
Loại rau rừng này cũng dễ sơ chế. Khi nhặt rau thối chỉ cần lưu ý chút vì phần đọt có gai nhỏ nhưng khá mềm. Sau đó, ngắt lấy phần ngọn non. Phần còn lại tuốt ngược lấy lá, giống như nhặt rau ngót.
“Rau thối cũng giống như sầu riêng, có mùi đặc trưng khá mạnh. Những người thưởng thức lần đầu có thể chưa quen nhưng quen rồi lại thấy thích, muốn ăn tiếp”, chị Hoa chia sẻ.
Mặc dù có tên gọi “bốc mùi” nhưng rau thối được nhận xét là có vị béo, ngậy, bùi, càng ăn càng cuốn. Ảnh: Ma Quang Gấu
Người phụ nữ này nói thêm, nếu muốn giữ trọn mùi vị đặc trưng của rau thối thì nên chế biến ngay sau khi rau mới hái, mua về. Có vậy mới cảm nhận rõ vị ngọt bùi tự nhiên và mùi hôi nồng của loại rau này lan tỏa trong hơi thở.
Không chỉ là nguyên liệu chế biến món ăn phổ biến ở Tây Bắc, rau thối còn được người bản địa xem như đặc sản bổ dưỡng, có công dụng chữa đau xương khớp, đau đầu, tiền đình. Ngoài ra, rau thối còn có tác dụng thanh nhiệt, giải độc.
