Nằm tựa lưng bên dòng sông Hồng hiền hòa, chợ Gò của làng Thanh Cù như một điểm nhấn văn hóa đang dần bị lãng quên trong guồng quay hiện đại. Với lịch sử hàng trăm năm và nét kiến trúc cổ kính còn sót lại, ngôi chợ này không chỉ đơn thuần là nơi mua bán mà còn là minh chứng sống động cho một thời hưng thịnh của vùng đất Hưng Yên.
Di sản giữa lòng đồng bằng
Tọa lạc tại làng Thanh Cù, xã Ngọc Thanh, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên, chợ Gò nằm trên một gò đất cao, cách trung tâm thành phố Hưng Yên khoảng 15km về phía đông nam. Vị trí đắc địa này từng là trung tâm giao thương sầm uất với hệ thống "trên bến dưới thuyền" kết nối các vùng lân cận.
"Thanh Cù" - cái tên mang ý nghĩa "gò đất thanh cao", phản ánh không chỉ đặc điểm địa hình mà còn là ước vọng về một cuộc sống an lành của người dân địa phương. Chính địa thế đặc biệt này đã tạo nên một không gian chợ không giống bất kỳ ngôi chợ nào khác trong vùng.
Theo những câu ca dao lưu truyền trong dân gian: "Hưng Yên có mấy chợ to Tiếng đồn to nhất, chợ Gò đã lâu Có sông, có bến, có cầu Kẻ buôn người bán đâu đâu cũng về". Những vần thơ dân gian này cho thấy vị thế của chợ Gò trong hệ thống thương mại truyền thống thời bấy giờ. Cấu trúc thuận lợi với bến thuyền, cầu đường đã tạo điều kiện cho thương nhân các nơi dễ dàng lui tới.
Điểm nổi bật của chợ Gò chính là lối kiến trúc truyền thống Bắc Bộ được bảo tồn qua thời gian. Những dãy nhà gạch cổ với mái ngói rêu phong tạo nên một không gian trầm mặc, yên bình giữa nhịp sống hối hả. Mặc dù đã trải qua nhiều thăng trầm lịch sử và không còn giữ được sự sầm uất như xưa, chợ Gò vẫn giữ được nét riêng biệt trong lòng những người yêu văn hóa truyền thống.
Bức tường gạch nhuốm màu thời gian cùng mái ngói đã bạc màu trở thành điểm nhấn kiến trúc đặc trưng của ngôi chợ này. Đây không chỉ là nơi giao thương hàng hóa mà còn là không gian văn hóa, nơi lưu giữ những giá trị vật thể và phi vật thể đang dần mai một trong cuộc sống hiện đại.
Ký ức ẩm thực trong lòng chợ
Chợ Gò nổi tiếng không chỉ với kiến trúc độc đáo mà còn với những món ăn truyền thống đậm đà hương vị quê hương. Trong số đó, không thể không nhắc đến món cháo cá - biểu tượng ẩm thực của chợ Gò.
Cháo cá (còn gọi là cháo bánh) được nấu từ cá đồng tươi như cá rô, cá diếc kết hợp với gạo quê và gia vị đơn giản. Điều đặc biệt là quy trình nấu cháo được lưu truyền qua nhiều thế hệ, giữ nguyên hương vị truyền thống với vị ngọt tự nhiên và thơm phức mùi hành, thì là. Món ăn thường được thưởng thức kèm bánh đa nướng, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa vị ngọt của cháo và độ giòn của bánh.
Bên cạnh cháo cá, chợ Gò còn nổi tiếng với bánh cuốn chả - bánh cuốn mỏng với nhân thịt heo băm nhuyễn, ăn kèm chả que vàng ruộm. Chả được làm từ thịt heo tươi, nướng trên than hoa, mang đến độ giòn và hương thơm đặc trưng khó lẫn với bất kỳ nơi nào khác.
Một món quà vặt được nhiều du khách yêu thích là bánh đa vừng - bánh làm từ bột gạo, phủ vừng rang, nướng giòn. Mỗi miếng bánh đều mang hương vị riêng của vùng quê Hưng Yên.
Hiện trạng và nỗ lực bảo tồn
Hiện nay, chợ Gò được xem là di sản văn hóa phi vật thể, thu hút không ít khách du lịch muốn trải nghiệm không gian chợ quê truyền thống. Tuy nhiên, giống như nhiều di sản văn hóa khác, chợ Gò đang đối mặt với nguy cơ mai một do quá trình đô thị hóa và sự thay đổi thói quen mua sắm của người dân.
Các hoạt động du lịch tại chợ Gò tập trung vào việc giới thiệu với du khách về kiến trúc cổ, trải nghiệm phiên chợ sáng và thưởng thức ẩm thực địa phương. Du khách có thể khám phá những dãy nhà gạch cũ, mái ngói rêu phong và không gian chợ yên bình. Chợ họp vào các buổi sáng sớm, đặc biệt nhộn nhịp vào dịp lễ Tết.
Một trải nghiệm đặc biệt dành cho du khách là nghe người dân địa phương kể chuyện về thời kỳ huy hoàng của chợ Gò, khi thuyền bè tấp nập dưới bến sông. Một số hộ gia đình còn tổ chức hoạt động trải nghiệm nấu cháo cá, cho du khách tự tay chuẩn bị nguyên liệu và nấu món ăn đặc sản này.
Khung cảnh chợ cổ với ánh sáng ban mai và những dãy hàng quê mộc mạc cũng tạo nên một bối cảnh lý tưởng cho những người yêu thích nhiếp ảnh. Những bức ảnh chụp tại chợ Gò thường mang đậm chất hoài cổ, lãng mạn của một thời không quá xa nhưng dường như đã lùi sâu vào ký ức.
Kinh nghiệm tham quan chợ Gò
Để có trải nghiệm trọn vẹn khi đến với chợ Gò, du khách nên lưu ý một số điểm quan trọng:
Về thời điểm tham quan, buổi sáng sớm (từ 5h đến 7h) là lúc chợ nhộn nhịp nhất, mang đến không khí chân thực của một phiên chợ quê. Dịp Tết Nguyên đán cũng là thời điểm lý tưởng khi chợ đông vui, với nhiều mặt hàng đặc biệt như bánh chưng, mứt Tết.
Khi mua sắm tại chợ, du khách có thể yên tâm về sự thân thiện của người bán hàng. Họ thường sẵn sàng giảm giá nếu khách mua số lượng lớn. Đối với những món đặc sản, cháo cá nên được thưởng thức tại chỗ để giữ nguyên hương vị, trong khi bánh đa vừng và chả que có thể mua về làm quà với giá từ 20.000 đến 50.000 VNĐ/túi.
Về an toàn, du khách nên tránh mang theo nhiều tiền mặt hoặc đồ trang sức giá trị khi đến chợ. Bên cạnh đó, việc giữ gìn vệ sinh chung, không xả rác bừa bãi cũng là cách để du khách góp phần bảo vệ không gian văn hóa này.
Chợ Gò là nơi lưu giữ những giá trị vật thể như kiến trúc cổ và những giá trị phi vật thể như ẩm thực, phong tục tập quán của người dân vùng đồng bằng sông Hồng. Chợ Gò đang chờ đợi những bước chân du khách, những người mang trong mình tình yêu với văn hóa truyền thống, sẵn sàng lắng nghe những câu chuyện của một thời đã qua và góp phần viết tiếp trang sử mới cho ngôi chợ cổ giữa lòng đồng bằng Bắc Bộ.
