Huyện Mường Lát, Thanh Hóa không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp hùng vĩ được khắc họa qua những vần thơ của nhà thơ Quang Dũng, những dãy núi đá sừng sững hay những thửa ruộng bậc thang mê hoặc lòng người, mà còn thu hút du khách bởi nét văn hóa độc đáo của chợ phiên Nhi Sơn.
Chợ phiên Nhi Sơn tọa lạc trên một khu đất rộng khoảng 3.000m2, trải dọc theo Quốc lộ 15C. Phiên chợ đầu tiên diễn ra vào năm 2016, đúng vào dịp Tết Độc lập của đồng bào Mông (2/9) và từ đó được duy trì đều đặn vào ngày 15 dương lịch mỗi tháng. Tùy theo mùa, người dân bản Mông, bản Thái mang theo những sản vật như mận, đào, măng rừng, củ mài, cánh kiến... do chính tay họ thu hoạch đem xuống chợ buôn bán.
Không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, chợ phiên Nhi Sơn còn là dịp để đồng bào dân tộc vùng cao gặp gỡ, giao lưu, trò chuyện và cùng nhau thưởng thức vài chén rượu ngô, cất lên những tiếng khèn da diết hay quây quần bên chảo thắng cố nghi ngút khói.
Ngay từ chiều hôm trước khi chợ diễn ra, những chuyến xe tải chở dao, cuốc, hàng gia dụng từ miền xuôi đã lỉnh kỉnh đổ về Nhi Sơn, sẵn sàng cho một phiên chợ mới. Khi chợ tan, những chiếc xe ấy lại chất đầy hàng hóa vùng cao, xuôi về phố thị, mang theo hương vị của núi rừng.
Sự nhộn nhịp của phiên chợ hiện rõ trên những con đường dẫn vào đây. Những chàng trai người dân tộc thổi sáo véo von những giai điệu rộn ràng, bên cạnh là các cô gái Mông, Thái xúng xính trong trang phục truyền thống, nở nụ cười tươi tắn. Trên lưng mẹ, những đứa trẻ vẫn say giấc ngủ, bình yên giữa không khí rộn ràng.
Chợ không chỉ đơn thuần là nơi giao thương buôn bán mà còn mang ý nghĩa lớn hơn: sau những ngày lên nương vất vả, người dân khắp nơi tụ họp, cùng nhau sẻ chia buồn vui, gắn kết tình làng nghĩa xóm. Nhắc đến chợ phiên Nhi Sơn là nhắc đến sự thân thương, là cơ hội để khám phá nét văn hóa đặc sắc của con người và vùng đất nơi đây.
Du khách khi ghé thăm chợ không nên bỏ lỡ cơ hội thưởng thức những đặc sản địa phương như rượu ngô Pù Toong thơm lừng, cơm lam dẻo thơm từ lúa nếp nương hay món thắng cố truyền thống của người Mông – món ăn chế biến từ thịt ngựa, thịt bò kết hợp với thảo quả và lá rừng. Thưởng thức một bát thắng cố nóng hổi kèm chén rượu ngô hay rượu táo mèo chắc chắn sẽ để lại dư vị khó quên.
Bên cạnh đó, những gian hàng thổ cẩm đầy màu sắc cũng là điểm nhấn khiến du khách khó rời mắt. Những bộ váy, khăn, áo quần, túi xách… với hoa văn tinh xảo, rực rỡ sắc màu, được dệt nên từ bàn tay khéo léo của phụ nữ vùng cao, càng làm tăng thêm sức hấp dẫn cho phiên chợ.
Phiên chợ diễn ra từ lúc tờ mờ sáng đến tận giữa buổi chiều, rộn ràng và sôi động. Khi chợ tan, ai nấy trở về bản trong tiếng cười nói vui vẻ, trong hương thơm của thắng cố và men rượu ngô nồng nàn. Những chiếc gùi của phụ nữ Mông cũng nặng trĩu hàng hóa sau một ngày mua sắm, trao đổi tấp nập.
Tiếng sáo Mông – một nhạc cụ truyền thống với thanh âm trầm bổng, tha thiết – không thể thiếu trong các lễ hội hay những phiên chợ tình Nhi Sơn. Đây cũng là nhịp cầu kết nối những đôi trai gái có duyên tìm đến nhau. Chính vì thế, mỗi khi xuống chợ, tôi thường mang theo một cây sáo, thổi những giai điệu réo rắt dọc đường đi. Âm thanh ấy văng vẳng mời gọi bà con xuống chợ, len lỏi vào không gian núi rừng, hòa cùng những áng mây trôi lững lờ.
Chợ tình Nhi Sơn không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, mà hơn thế nữa, đây còn là nơi thể hiện tình hữu nghị, gắn kết văn hóa giữa các dân tộc sinh sống nơi miền sơn cước.
