Nằm cách trung tâm thành phố Bắc Giang chưa tới 30km, chợ Vân thuộc thôn Hoàng Liên, xã Hoàng An, một địa phương nằm sát bên dòng sông Cầu. Xuất phát từ một khu chợ nhỏ của làng, theo thời gian, nơi đây ngày càng mở rộng và trở thành một điểm giao thương nhộn nhịp. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho bà con buôn bán, chính quyền địa phương đã tiến hành san phẳng khu đất trống trước đình, lát bê-tông gọn gàng, sạch sẽ, mở rộng không gian chợ lên gần 3.000m2, có hồ nước và những cây cổ thụ che mát.
Theo lời kể của những người cao tuổi trong làng, chợ Vân đã tồn tại hơn một thế kỷ. Khu chợ nằm ngay trước đình làng Vân, một công trình kiến trúc cổ có từ thế kỷ XII, dưới triều đại nhà Lê.
Trong giai đoạn cách mạng tháng Tám năm 1945, đình Vân từng là nơi diễn ra nhiều cuộc tập hợp quần chúng, tuyên truyền cách mạng do các lãnh đạo trung ương tổ chức. Sau chiến tranh, đình được phục dựng và công nhận là “an toàn khu 2” của Hiệp Hòa, cùng với nhiều địa danh lịch sử khác trong huyện.
Chợ Vân diễn ra theo phiên vào các ngày có số cuối là 2, 4, 7, 9 âm lịch hàng tháng. Những ngày này, khu chợ trở nên sầm uất khi các tiểu thương và người dân từ nhiều nơi đổ về để buôn bán, trao đổi hàng hóa. Nông sản tại chợ rất phong phú, từ lúa gạo, các loại đậu, khoai, ngô, đến rau củ tươi xanh. Trong số đó, đặc sản nổi bật của vùng là măng rừng và quả trám. Khi mùa thu đến, trám đen và trám trắng vào vụ, chợ lại càng đông vui hơn bởi người mua kẻ bán tấp nập.
Ở đây, có nhiều cụ già mang ra chợ vài mớ rau, dăm quả mướp hay nải chuối thu hoạch từ vườn nhà. Điều dễ nhận thấy nhất tại chợ Vân là đa số người bán hàng là các bà, các mẹ – những người nông dân mang sản phẩm từ ruộng vườn, hoặc tự tay chế biến thực phẩm đem bán. Nhờ vậy, rau củ luôn tươi ngon, giá cả phải chăng, khiến nhiều người ở thành phố tranh thủ ghé mua mỗi khi có dịp về quê.
Một trong những sản phẩm đặc trưng của chợ Vân là tương nếp – loại tương có hương vị riêng biệt so với những nơi khác. Từng hạt gạo nếp trong tương vẫn giữ nguyên hình dạng, căng tròn, óng vàng, tỏa ra mùi thơm ngọt dịu. Bà Phạm Thị Lý, một người dân ở Kè Vân, chuyên làm và bán tương nếp. Vào các phiên chợ, bà mang theo cả sản phẩm đã hoàn thiện lẫn mốc tương để phục vụ những ai muốn tự làm tại nhà.
Một điểm đặc biệt của chợ Vân là sự xuất hiện của các hàng rèn, hình ảnh hiếm hoi mà ngay cả ở những khu chợ nông thôn khác cũng khó bắt gặp. Những gian hàng này không chỉ bày bán nông cụ phục vụ sản xuất mà còn có lò than rèn, sửa chữa các loại dao, liềm, cuốc, xẻng theo yêu cầu. Ông Nguyễn Văn Thắng, một người thợ rèn gần 60 tuổi ở xã Thái Sơn, huyện Hiệp Hòa, đã gắn bó với nghề từ nhỏ, nối tiếp truyền thống gia đình qua nhiều thế hệ.
Điểm thú vị ở chợ Vân là tất cả người dân khi đến đây đều gửi xe trong bãi giữ và đi bộ để mua bán, trao đổi hàng hóa, tạo nên một không gian yên ả, thư thái. Vì vậy, dạo chơi chợ Vân cũng trở thành một trải nghiệm thú vị đối với những ai muốn tận hưởng không khí thanh bình của làng quê.
Đình chợ Vân là một trong những di tích quan trọng của huyện Hiệp Hòa. Được xếp hạng là “an toàn khu 2”, đến năm 2020, đình tiếp tục được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Ngôi đình cổ nằm sát chợ truyền thống, hình thành một mối liên kết chặt chẽ từ bao đời nay, và cũng chính vì thế mà nơi đây có tên gọi đình chợ Vân.
Nằm giữa khung cảnh làng quê yên bình, xanh mát và mang dấu ấn cổ kính, chợ Vân cùng đình làng tạo nên một không gian mang đậm giá trị lịch sử và văn hóa. Trong suốt những năm qua, chính quyền cùng người dân địa phương luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn những nét đẹp xưa của quê hương.
