Nghệ An - vùng đất núi non trùng điệp, nơi thiên nhiên ban tặng cho con người vô vàn sản vật độc đáo. Khi những cơn mưa hè trút xuống, rửa trôi đi cái oi ả của ngày khô hạn, người dân nơi đây lại rủ nhau vào rừng để săn một loại "lộc trời" đặc biệt. Đó là nhện đen sọc vàng, một loài côn trùng từng bị xem là "đáng sợ", nay lại trở thành món đặc sản được săn đón với mức giá lên tới 250.000 đồng/kg. Món ăn này không chỉ gây tò mò bởi vẻ ngoài có phần kỳ dị mà còn bởi hương vị béo bùi, đậm đà của núi rừng, khiến nhiều thực khách thành phố sẵn sàng chi tiền để nếm thử.
Trong văn hóa ẩm thực Nghệ An, việc sử dụng côn trùng làm thực phẩm không còn quá xa lạ. Bên cạnh các món ăn từ kiến vàng, dế mèn hay bọ cạp, nhện đen sọc vàng hay còn gọi là nhện chuối, tên khoa học là Nephila pilipes, lại nổi bật hơn cả. Loại nhện này phân bố rộng khắp các khu vực Đông Nam Á, trong đó Việt Nam là một trong những nơi chúng xuất hiện nhiều nhất, đặc biệt là ở Nghệ An và Bình Thuận.
Theo lời kể của những người dân địa phương, nhện đen sọc vàng từng là nguồn thực phẩm "cứu đói" trong những chuyến đi rừng gian nan, khi lương thực cạn kiệt. Với họ, món ăn này mang một ý nghĩa đặc biệt, gợi nhớ về những ngày tháng khó khăn và sự gắn kết với thiên nhiên hoang dã. Ngày ấy, nhện chuối được chế biến một cách đơn giản, chủ yếu là nướng trên than hồng. Sau này, khi đời sống khá hơn, người ta chế biến cầu kỳ hơn với nhiều gia vị, như rang với muối hoặc nước mắm, để món ăn thêm phần đậm đà.
Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, nhờ hương vị độc đáo và sự lan tỏa của du lịch ẩm thực, nhện chuối đã "chuyển mình" từ một món ăn dân dã, bí ẩn trở thành một đặc sản được săn đón. Những con nhện trưởng thành, to bằng ngón tay cái, được bày bán ở các chợ quê, rồi từ đó theo chân du khách và thương lái, "chinh phục" cả những thực khách sành ăn nơi phố thị.
Nhện đen sọc vàng sở hữu một vẻ ngoài khá đặc trưng và dễ nhận biết. Chúng có thân màu đen bóng, nổi bật trên lưng là những sọc vàng rực rỡ, cùng với các đốm vàng ở phần bụng. Một điểm đặc biệt khác là, không như phần lớn họ hàng tám chân, loài nhện này chỉ có sáu chân, khiến hình dáng của chúng càng trở nên độc đáo. Nhện cái thường có kích thước lớn hơn và màu sắc đậm nét hơn so với nhện đực.
Mùa săn nhện chuối thường diễn ra từ tháng năm đến tháng tám, khi những cơn mưa lớn tạo điều kiện lý tưởng cho chúng phát triển. Sau mưa, nhện thường giăng tơ dày đặc ở độ cao vừa phải trong các bụi cây. Nhờ tính cách khá hiền lành và di chuyển chậm chạp, việc bắt nhện trở nên tương đối dễ dàng. Người dân chỉ cần dùng một cành tre khều nhẹ là nhện sẽ rơi xuống. Trung bình, vào những ngày "trúng mánh", một người có thể thu được vài kilôgam, mang lại một nguồn thu nhập đáng kể trong mùa mưa bão.
Giá thành của nhện chuối dao động từ 100.000 đến 250.000 đồng/kg, tùy thuộc vào kích cỡ và chất lượng. Nguồn thu nhập này đã giúp cải thiện đáng kể đời sống của nhiều người dân vùng cao, biến một loài côn trùng hoang dã thành một mặt hàng có giá trị kinh tế.
Dù vẻ ngoài có thể khiến nhiều người e ngại, nhưng hương vị của nhện chuối lại là điều gây ấn tượng mạnh. Khi được chế biến, thịt nhện trở nên bùi, béo ngậy và thơm đặc trưng. Một số người so sánh vị của nó với trứng cua đồng, nhưng lại đậm đà và có một nét riêng biệt của núi rừng, khiến cho những ai từng nếm thử khó mà quên được.
Tuy nhiên, phía sau sự hấp dẫn của món ăn độc đáo này là những rủi ro không thể xem thường. Dù nhện đen sọc vàng không có nọc độc, vết cắn của chúng vẫn có thể gây sưng tấy và đau rát trong vài ngày. Việc săn nhện trong rừng sâu, với địa hình hiểm trở và nhiều chướng ngại vật, cũng tiềm ẩn không ít nguy hiểm.
Không chỉ có vậy, các chuyên gia cũng đưa ra những cảnh báo quan trọng về việc khai thác và sử dụng loài nhện này. Người dân không nên khai thác nhện tự nhiên làm thực phẩm. Loài nhện đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, giúp kiểm soát các loài côn trùng gây hại. Việc khai thác quá mức có thể gây mất cân bằng sinh thái.
Bên cạnh đó, các chuyên gia y tế cũng cảnh báo về những nguy cơ sức khỏe. Trong tự nhiên có rất nhiều loài côn trùng có độc tố tiềm ẩn, không thể tùy tiện ăn nếu chưa được kiểm định rõ ràng. Đặc biệt, những người có cơ địa dị ứng với côn trùng cần hết sức cẩn trọng khi thưởng thức món ăn này để tránh những phản ứng ngoài ý muốn như dị ứng hay ngộ độc.
Dù nhện đen sọc vàng đang trở thành một đặc sản mang lại giá trị kinh tế cao, câu chuyện của nó cũng đặt ra một bài toán về sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, giữa việc khám phá ẩm thực độc đáo và đảm bảo an toàn cho sức khỏe cộng đồng.
