"Muốn tìm của hiếm, cứ đến An Lạc" - câu nói quen thuộc của dân địa phương vẫn vẹn nguyên giá trị sau hơn ba thập kỷ. Trong kỷ nguyên số hóa và thương mại điện tử bùng nổ, chợ Sắt An Lạc (phường An Lạc, quận Ninh Kiều) vẫn giữ vững vị thế như một huyền thoại kinh doanh "offline" hiếm hoi còn sót lại ở Cần Thơ. Nơi đây không chỉ là điểm cung ứng kim khí độc đáo bậc nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long mà còn là không gian văn hóa đa chiều, nơi công nghệ cổ và hiện đại giao thoa, tạo nên bản giao hưởng đặc sắc của cuộc sống đô thị miền Tây đương đại.
Dấu ấn lịch sử giữa lòng đô thị
Chợ Sắt An Lạc hiện diện trên trục đường Điện Biên Phủ và Ngô Đức Kế, hai tuyến phố nhỏ hẹp thuộc khu vực trung tâm quận Ninh Kiều. Với vị trí cách bến Ninh Kiều - trung tâm du lịch nổi tiếng của Cần Thơ - khoảng 2km về phía tây bắc, chợ Sắt An Lạc nằm trong mạng lưới giao thông đô thị sầm uất, tạo nên mô hình phát triển "chợ - phố" đặc trưng của đô thị miền Tây Nam Bộ.
Theo tư liệu từ các hộ kinh doanh lâu năm, tiền thân của chợ Sắt An Lạc xuất hiện từ đầu những năm 1980 như một khu chợ tự phát chuyên buôn bán phế liệu và đồ kim khí cũ. Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển mình của nền kinh tế địa phương sau chiến tranh, khi nhu cầu về vật liệu xây dựng và công cụ sản xuất tăng cao.
Năm 1990 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi chợ chính thức được quy hoạch thành điểm tập kết kim loại với 117 lô kinh doanh. Kể từ đó, chợ Sắt An Lạc đã trở thành trung tâm cung ứng vật tư công nghiệp quan trọng không chỉ cho Cần Thơ mà còn cho cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Sự phát triển của chợ song hành cùng quá trình đô thị hóa tại Cần Thơ. Từ những sạp hàng tre tạm bợ ban đầu, đến nay chợ đã hình thành hệ thống ki-ốt kiên cố dọc theo hai tuyến đường, tạo thành một quần thể thương mại dài gần 300 mét. Sự chuyển đổi này không chỉ phản ánh nhu cầu thực tế về không gian buôn bán mà còn đặt ra những thách thức trong công tác quản lý đô thị hiện đại.
Một vòng chợ An Lạc Cần Thơ (Chợ Sắt).
Thiên đường kim loại giữa lòng thành phố
Điều làm nên thương hiệu độc đáo của chợ Sắt An Lạc chính là hệ sinh thái kim loại đa dạng, tập trung vào ba nhóm hàng chính: vật liệu xây dựng (chiếm 45% tổng số gian hàng), linh kiện cơ khí (30%) và dụng cụ gia đình (25%).
Điểm đặc biệt nằm ở khả năng cung ứng những mặt hàng "khó tìm" mà các siêu thị vật liệu hiện đại không có. Tại đây, khách hàng có thể tìm thấy những sản phẩm đặc thù như chân vịt tàu thủy cỡ nhỏ, bạc đạn máy nông nghiệp đã qua sử dụng, hay các loại ốc vít đặc chủng đã ngừng sản xuất từ nhiều năm trước.
Một chủ cửa hàng tại chợ cho biết: "Khách hàng có thể tìm thấy tại đây những chi tiết máy đã ngừng sản xuất từ 20 năm trước, điều mà không siêu thị vật liệu nào có được".
Khác với mô hình chợ truyền thống, giá cả tại chợ Sắt An Lạc được hình thành dựa trên ba yếu tố chính: độ hiếm của sản phẩm, tình trạng kỹ thuật (đối với hàng đã qua sử dụng), và mối quan hệ lâu dài với khách hàng. Phương thức mặc cả vẫn là nét văn hóa đặc trưng, nhưng được vận hành theo nguyên tắc "minh bạch có kiểm soát" - các chủ hàng thường niêm yết giá gốc và thương lượng trên cơ sở khối lượng mua.
Sự đa dạng về chủng loại hàng hóa và mô hình kinh doanh linh hoạt đã giúp chợ Sắt An Lạc duy trì vị thế trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với các trung tâm thương mại hiện đại và kênh mua sắm trực tuyến. Điều này không chỉ khẳng định sức sống bền bỉ của mô hình chợ truyền thống mà còn cho thấy khả năng thích ứng của các hộ kinh doanh trước làn sóng đô thị hóa.
Ẩm thực - Nét văn hóa độc đáo giữa không gian kim loại
Giữa không gian kim loại lạnh lẽo, chợ Sắt An Lạc còn nổi tiếng với nét văn hóa ẩm thực đặc sắc, trong đó bún mắm được xem là "đặc sản không thể bỏ qua" đối với cả người địa phương lẫn du khách. Quán bún mắm nhỏ trong chợ đã trở thành điểm nhấn ẩm thực hấp dẫn với công thức nấu nước dùng từ mắm cá linh kết hợp cùng thịt heo ba chỉ và tôm khô, tạo nên hương vị đậm đà đặc trưng của vùng sông nước. Điểm khác biệt nằm ở cách phối nguyên liệu: thay vì rau muống đồng truyền thống, quán sử dụng rau nhút lấy từ các con rạch quanh chợ, tạo vị chát nhẹ cân bằng với độ ngọt của nước dùng.
Ngoài bún mắm, chợ còn nổi tiếng với các món ăn nhanh phục vụ thợ cơ khí và tiểu thương như cà phê vỉa hè pha từ hạt rang thủ công với giá chỉ 10.000 đồng/ly, bánh mì que với nhân thịt nướng cuộn trong bánh tráng mỏng, hay xôi mặn kết hợp xôi dừa với chà bông, ruốc khô.
Đặc biệt, nhiều quán ăn tại đây vẫn duy trì thói quen dùng chén sứ trắng cổ điển thay vì đồ nhựa dùng một lần. Nét văn hóa hoài cổ này không chỉ tạo nên sự khác biệt so với các khu chợ hiện đại mà còn phản ánh tính bền vững trong sinh hoạt hàng ngày của người dân địa phương.
Dấu ấn văn hóa không thể phai mờ
Sau hơn ba thập kỷ hình thành và phát triển, chợ Sắt An Lạc đã trở thành điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn khám phá nét đặc trưng của đời sống đô thị miền Tây. Từ những mặt hàng kim khí đa dạng đến món bún mắm mang hương vị truyền thống, chợ Sắt An Lạc hội tụ những yếu tố vừa cổ điển vừa hiện đại, phản ánh sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại.
Giá trị văn hóa của chợ Sắt An Lạc không chỉ nằm ở sản phẩm hữu hình mà còn ở những giá trị phi vật thể như kỹ năng nghề thủ công, kinh nghiệm được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, hay tinh thần cộng đồng gắn kết. Chính những yếu tố này đã góp phần tạo nên bản sắc độc đáo của chợ Sắt An Lạc nói riêng và văn hóa đô thị Cần Thơ nói chung.
Trong bối cảnh đô thị hóa và hiện đại hóa đang diễn ra mạnh mẽ, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của chợ Sắt An Lạc không chỉ có ý nghĩa đối với cộng đồng địa phương mà còn góp phần làm phong phú thêm diện mạo văn hóa của thành phố Cần Thơ - trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
